موارد مصرف :
- کمک به رفع کم خونی ناشی از کمبود آهن و اسید فولیک در بدن
- جلوگیری از ريزش موی سر ناشی از آنمی
- بهبود افسردگی
- کمک به درمان آرتريت روماتوئيد
دستور مصرف :
بزرگسالان ( آقایان و خانم های بالای 12 سال) : روزانه 1 کپسول
خانم های باردار : روزانه 1 عدد بعد از هفته سیزدهم بارداری و یا طبق دستور پزشک
شرایط نگهداری : در جای خشک و خنک و دور از دسترس کودکان نگهداری شود.
موارد هشدار و نکات قابل توجه :
- در صورت حساسیت به آهن ، فولیک اسید و اجزای تشکیل دهنده از مصرف آن خودداری کنید.
- قرص های حاوی آهن را حتما با تجویز و مشورت پزشک مصرف نمایید.
- در صورت داشتن بیماری های کبدی و معدی و همچنین داشتن ذخاير بيش از حد آهن در بدن از مصرف خودسرانه ی قرص های حاوی آهن خودداری کنید.
عوارض جانبی : ممکن است باعث تهوع و استفراغ ، یبوست و تيرگی مدفوع در افراد شود.
تداخلات دارویی :
به منظور افزايش جذب آهن موجود در فرآورده از مصرف همزمان آن با محصولات حاوی متيل گزانتين ها نظير: کافئين، تئين، تئوفيلين و ... که در چای سياه، سبز و قهوه يافت می شود خودداري نماييد. مصرف همزمان اين فرآورده با داروهايی که به نوعی کاهنده اسيد معده هستند (نظير امپرازول، آلومينيوم ام جی و ...) سبب کاهش جذب آهن خواهد شد.
آنتی بيوتيک هايی مثل تتراسايکلين، داکسي سايکلين و سيپروفلوکساسين باعث کاهش جذب آهن خواهند شد. همچنین مصرف همزمان اين مکمل با ساير مکمل های حاوی مينرال ها نظير: کلسيم، روی، مس و ... به دليل کاهش جذب آهن در فرآورده توصيه نمی شود. در کنار موارد ياد شده مصرف همزمان ففول با رژيم پر لبنيات به دليل محتوای بالای کلسيم و نيز تخم مرغ سبب پايين آمدن جذب آهن اين فرآورده می شود.
اجزای تشکیل دهنده :
آهن : آهن به دو صورت فروس و فریک وجود دارد بدن آهن فروس که احیا شده است را از روده ها بهتر جذب می کند جذب آهن فروس ۳ برابر آهن فریک است.
جذب آهن در شرایطی که معده خالی است بهتر صورت می گیرد اما در بسیاری از افراد٬ مصرف مکمل آهن با معده ی خالی همراه با عوارضی همچون درد ناحیه شکم، سوزش سر دل، اسهال یا یبوست همراه است. در این افراد توصیه می شود که مکمل آهن را همراه با وعده غذایی مصرف کنند والبته این کار قابلیت جذب آهن را بشدت کم می کند.
فولیک اسید : اسيد فولیک، پس از تبديل به اسيد تتراهيدروفولیک، برای توليد گويچه های قرمز، سنتز پورين وتيميديلات ها ،متابوليسم اسيدهای آمينه از قبيل گليسين و متيونين و هيستيدين ضروری است.
اسيد فولیک حتی در موارد سوءجذب تقريباً به طور كامل از مجرای گوارش جذب می شود. متابوليسم اين دارو كبدی است. زمان لازم برای رسيدن به اوج غلظت سرمی، 60-30 دقيقه است. دفع اسيد فولیک كليوی است.
اسید فولیک چیست؟
اسید فولیک یک ویتامین مصنوعی و محلول در آب است که در مکمل ها و غذاهای غنی شده استفاده می شود. این مکمل از فولات ساخته شده است که یک ویتامین طبیعی B است و در بسیاری از غذاها یافت می شود. بدن نمی تواند فولات بسازد، بنابراین باید از طریق رژیم غذایی به دست آید. اگرچه اغلب فولات و اسید فولیک اغلب به جای هم استفاده می شوند، اما این ویتامین ها از هم متمایز هستند. اسید فولیک ساخته شده از نظر ساختاری با فولات متفاوت است و اثرات بیولوژیکی آن مقداری در بدن متفاوت است. فولات در تعدادی از غذاهای گیاهی و حیوانی از جمله: اسفناج، کلم پیچ، کلم بروکلی، آووکادو، مرکبات، تخم مرغ و جگر گوشت گاو یافت می شود. از طرف دیگر ، اسید فولیک به غذاهایی مانند آرد ، غلات صبحانه آماده و نان اضافه می شود. اسیدفولیک همچنین به صورت غلیظ در مکمل های غذایی فروخته می شود. بدن برای مجموعه وسیعی از عملکردهای حیاتی از فولات استفاده می کند، از جمله:
- سنتز، ترمیم و متیلاسیون DNA
- تقسیم سلولی
- تبدیل هموسیستئین به متیونین، اسید آمینه ای که برای سنتز پروتئین استفاده می شود یا به S-adenosylmethionine)SAMe) تبدیل می شود ، ترکیبی که به عنوان اهدا کننده متیل اولیه در بدن عمل می کند و برای واکنش های سلولی متعدد لازم است.
- بلوغ گلبول های قرمز
فولات در تعدادی از فرآیندهای متابولیکی حیاتی بدن دخیل است و کمبود آن منجر به بیماری های مختلفی، از جمله کم خونی مگالوبلاستیک ، افزایش خطر بیماری قلبی و برخی سرطان ها و نقص مادرزادی در نوزادانی می شود که مادران آنها از نظر فولات در دوران بارداری دچار کمبود فولات بوده اند.
دلایل کمبود فولات
کمبود فولات دلایل مختلفی دارد از جمله:
- رژیم غذایی حاوی مقادیر کم فولات
- بیماری یا جراحی هایی که بر جذب فولات در سیستم گوارش تأثیر می گذارند، از جمله بیماری سلیاک ، بای پس معده و سندرم روده کوتاه
- آکلرهیدریا یا هیپوکلریدریا (اسید معده وجود ندارد یا مقدار آن کم است)
- داروهایی که روی جذب فولات تأثیر می گذارند، از جمله متوترکسات و سولفاسالازین
- اعتیاد به الکل
- بارداری
- کم خونی همولیتیک
- دیالیز
بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده ، برای کاهش بروز کمبود فولات، به غنی سازی محصولات غذایی با اسید فولیک می پردازند. این امر به این دلیل است که کمبود فولات تا حدود زیادی بین جوامع شایع است و برخی از جمعیت ها، از جمله افراد مسن و زنان باردار، به سختی می توانند آن را از طریق رژیم غذایی دریافت کنند.
میزان مصرف:
ذخایر فولات در بدن بین 10-30 میلی گرم است که بیشتر آن در کبد ذخیره می شود ، در حالی که مقدار باقی مانده در خون و بافت ها ذخیره می شود. سطح طبیعی فولات در خون از 5-15 نانوگرم در میلی لیتر است. فرم اصلی فولات در خون 5-متیل تتراهیدروفولات نام دارد. محققان بیان می کنند که اسید فولیک مصنوعی در صورت مصرف با معده خالی 100٪ قابلیت جذب دارد، در حالی که اسید فولیک موجود در غذاهای غنی شده فقط 85٪ قابلیت جذب دارد. قابلیت جذب فولات به طور طبیعی در حدود 50٪ است.
فواید و موارد استفاده
از اسیدفولیک و فولات هر دو به صورت مکمل استفاده می شود. اگرچه از مکمل های اسید فولیک و فولات به طور معمول برای درمان بیماری های یکسان استفاده می شود، اما اثرات مختلفی در بدن دارند و بنابراین ، ممکن است به روش های مختلف بر سلامتی تأثیر بگذارد، که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
متداول ترین فواید و کاربردهای مکمل های اسید فولیک و فولات
- جلوگیری از نقص مادرزادی و عوارض بارداری
یکی از رایج ترین موارد استفاده از مکمل های اسید فولیک و فولات، جلوگیری از نقایص مادرزادی، به ویژه نقایص لوله عصبی، از جمله اسپینا بیفیدا و آنانسفالی است (کودک بدون قسمت هایی از مغز یا جمجمه خود متولد می شود). وضعیت فولات مادر پیش بینی کننده خطر نقص لوله عصبی است، که منجر شد سیاست های ملی بهداشت عمومی تمامی مادران را ملزم به مصرف مکمل اسید فولیک در دوران باردار نماید. در راستا توصیه می شود كه همه زنانی كه قصد دارند باردار شوند حداقل 1 ماه قبل از باردار شدن، روزانه 400-800 میکروگرم اسید فولیک مصرف نمایند و مصرف آن را تا 2-3 ماه اول بارداری ادامه دهند. بنابراین مصرف مکمل های اسید فولیک برای جلوگیری از نقایص مادرزادی جنین به زنان باردار تجویز می شود و همچنین ممکن است به جلوگیری از عوارض مربوط به بارداری از جمله پره اکلامپسی کمک نماید.
ارتقاء سطح سلامت مغز
تحقیقات نشان داده است که سطح پایین فولات خون با عملکرد ضعیف مغز و افزایش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط می شود. مطالعات نشان داده است که مکمل های اسید فولیک ممکن است عملکرد مغز را در افراد دارای اختلال ذهنی می باشند بهبود بخشد و به درمان بیماری آلزایمر کمک نماید. یک مطالعه در سال 2019 در 180 بزرگسال با اختلال شناختی خفیف (MCI) نشان داد که مصرف 2 سال مکمل 400 میکروگرم اسید فولیک در روز در مقایسه با گروه کنترل عملکرد مغز از جمله ضریب هوشی کلامی و جلوگیری از پیشرفت بیماری آلزایمر را به طور قابل توجهی بهبود می بخشد . مطالعه دیگری بر روی 121 فرد مبتلا به بیماری آلزایمر تازه تشخیص داده شده که تحت درمان دارویی dopezil بودند، نشان داد که افرادی که به مدت 6 ماه در روز 1،250 میکروگرم اسید فولیک مصرف می کنند، در مقایسه با افرادی که به تنهایی تزریق دارو انجام داده بودند، باعث بهبود شناخت و کاهش نشانگرهای التهابی گردید.
درمان اختلالات روانی
محققان ثابت نموده اند که میزان فولات در افراد مبتلا به افسردگی کمتر از افراد بدون افسردگی است. مطالعات نشان می دهد که مکمل های اسید فولیک و فولات ممکن است علائم افسردگی را در صورت استفاده همراه با داروهای ضد افسردگی کاهش دهند. یک بررسی سیستماتیک نشان داد که در صورت استفاده از مکمل های حاوی فولات، از جمله اسید فولیک و متیل فولات، همراه با داروهای ضد افسردگی، در مقایسه با درمان تنها توسط داروهای ضد افسردگی، کاهش قابل توجهی در علائم افسردگی مشاهده گردید. علاوه بر این، بررسی 7 مطالعه نشان داد که درمان با مکمل های حاوی فولات همراه با داروهای ضد روان پریشی منجر به کاهش علائم منفی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، در مقایسه با گروه کنترل (تنها مصرف داروهای ضد روان پریشانی) گردید.
کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی
استفاده از مکمل های حاوی فولات، از جمله اسید فولیک ، می تواند به بهبود سلامت قلب کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد. داشتن مقادیر بالای اسید آمینه هموسیستئین با افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی مرتبط است. سطح هموسیستئین در خون توسط عوامل تغذیه ای و ژنتیکی تعیین می شود. فولات نقش عمده ای در متابولیسم هموسیستئین دارد و سطح پایین فولات می تواند به افزایش سطح هموسیستئین منجر شود، که به عنوان هایپرهوموسیستئینمی شناخته می شود. تحقیقات نشان داده است که مصرف مکمل اسید فولیک سطح هموسیستئین و خطر بیماری قلبی را کاهش می دهد. یک بررسی نشان داد که مکمل اسید فولیک منجر به کاهش 4٪ خطر ابتلا به بیماری قلبی و کاهش 10% خطر سکته مغزی گردید. علاوه بر این، مکمل های اسید فولیک به کاهش فشار خون بالا، که یک فاکتور موثر بیماری های قلبی می باشد، کمک می نماید. همچنین این مکمل با بهبود جریان خون به بهبود عملکرد قلب و عروق کمک می کند.
کاهش ابتلا به دیابت
مکمل های حاوی فولات به بهبود کنترل قند خون، کاهش مقاومت به انسولین و تقویت عملکرد قلب و عروق در بیماران دیابتی کمک می کند. این مکمل ها همچنین به کاهش عوارض دیابتی از جمله نوروپاتی کمک می نماید.
تقویت باروری
مصرف بیشتر فولات مکمل (بیش از 800 میکروگرم در روز) با نرخ بالاتر تولد نوزاد زنده در زنانی که تحت درمان ناباروری (IVF) قرار می گیرند ، ارتباط دارد. فولات کافی برای تضمین کیفیت تخمک ، کاشت و بلوغ ضروری است. فولات نقش اساسی در رشد و نمو جنین دارد. همانطور که اشاره شد، برای تقسیم سلولی و رشد بافت مورد نیاز است. به همین دلیل داشتن سطح مطلوب فولات چه قبل و چه در دوران بارداری اهمیت دارد. بر اساس نتایج مطالعات صورت گرفته وضعیت فولات پایین در زنان با افزایش قابل توجه خطر نقص لوله عصبی در کودکان آنها همراه بود به همین دلیل از دهه 1990، آرد و سایر مواد غذایی اصلی با اسید فولیک غنی شدند. ثابت شده است که برنامه غنی سازی مواد غذایی و استفاده از مکمل اسید فولیک قبل و حین بارداری به طور قابل توجهی خطر نقص لوله عصبی، از جمله اسپینا بیفیدا و آنانسفالی را کاهش داد. فراتر از اثر محافظتی در برابر نقایص مادرزادی ، مصرف مکمل اسید فولیک در دوران بارداری ممکن است باعث بهبود رشد عصبی و عملکرد مغز در کودکان شود و همچنین در برابر اختلالات اوتیسم نیز جنین را محافظت نماید. با این حال، محققان در مطالعات دیگر به این نتیجه رسیده اند که مصرف زیاد اسید فولیک و مقادیر زیاد اسید فولیک غیر متابولیزه در جریان خون ممکن است تأثیر منفی بر رشد عصبی شناختی داشته و خطر اوتیسم را افزایش دهد، به همین دلیل باید مصرف آن مطابق با دستورات پزشک باشد. همچنین از آنجا که مصرف زیاد اسید فولیک می تواند منجر به سطوح بالایی از اسید فولیک غیر متابولیزه در خون شود که ممکن است خطراتی برای سلامتی به همراه داشته باشد، بسیاری از متخصصان پیشنهاد می کنند که زنان باردار 5-متیل تتراهیدروفولا ، فرم فعال بیولوژیکی فولات، را به جای اسید فولیک مصرف کنند . برخلاف مصرف زیاد اسید فولیک ، مصرف زیاد 5-متیل تتراهیدروفولات منجر به اسید فولیک غیرمتابولیزه در خون نمی شود. به علاوه، مطالعات نشان داده است که 5-متیل تتراهیدروفولات در افزایش غلظت فولات گلبول های قرمز نیز موثرتر است.
کاهش التهاب
تحقیقات نشان داده شده است که مکمل های اسید فولیک و فولات باعث کاهش مارکرهای التهابی ، از جمله پروتئین واکنش پذیر C (CRP) ، در جمعیت های مختلف، از جمله زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و کودکان مبتلا به صرع می شوند.
کاهش عوارض جانبی برخی دارو
مکمل های حاوی فولات به کاهش بروز عوارض جانبی مربوط به استفاده از برخی داروها از جمله متوترکسات، داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی، داروهای مورد استفاده برای درمان آرتریت روماتوئید، پسوریازیس و برخی سرطان ها کمک می کند.
بیماری کلیوی
به دلیل اختلال در عملکرد کلیه، بیش از حد 80 درصد از افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، هیپرهوموسیستئینمی دیده می شود. مصرف مکمل اسید فولیک به کاهش سطح هموسیستئین و خطر بیماری های قلبی در این افراد کمک می نماید.
عوارض جانبی
اگرچه برخی از مطالعات سطوح بالای اسیدفولیک مادر را با کاهش خطر ابتلا به اوتیسم و بهبود نتایج ذهنی در کودکان مرتبط دانسته اند، اما برخی دیگر افزایش میزان ابتلا به اوتیسم و تأثیرات منفی بر رشد عصبی شناختی را با میزان بالای اسید فولیک غیر متابولیزه در خون مرتبط دانسته اند. مطالعه ای که اخیراً انجام شده نشان می دهد مادرانی که غلظت خون بالاتری از فولات در هفته چهاردهم بارداری دارند، بیشتر احتمال داشتن بچه هایی با اختلال طیف اوتیسم در آنها بالاتر است. مطالعات دیگر نشان داده است که مقادیر بالای اسید فولیک غیر متابولیزه در دوران بارداری ممکن است منجر به اثرات منفی بر رشد عصبی شناختی در کودکان شود. مطالعه ای روی هزار و 682 جفت مادر و کودک نشان داد که کودکانی که مادران آنها در طول بارداری بیش از 1000 میکروگرم اسید فولیک در روز مصرف می کنند، در آزمایشی که توانایی های ذهنی کودکان را ارزیابی می کند، در مقایسه با کودکانی که مادران آنها 400-999 میکروگرم در روز مکمل دارند، نمره کمتری می گیرند. اگرچه این مطالعات نشان می دهد مصرف مقادیر بالای اسید فولیک در دوران بارداری ممکن است خطراتی داشته باشد، اما برای تأیید این یافته ها تحقیقات بیشتری لازم است. خطر دیگر مصرف زیاد اسیدفولیک این است که مصرف دوزهای بالای اسید فولیک ممکن است کمبود ویتامینB12 را پنهان نماید. این به این دلیل است که مصرف دوزهای زیاد اسید فولیک می تواند کم خونی مگالوبلاستیک را اصلاح نماید، بیماری که با تولید گلبول های قرمز بزرگ، غیر طبیعی و رشد نکرده مشخص می شود . با این حال، مکمل اسید فولیک آسیب عصبی ناشی از کمبود ویتامین B12 را برطرف نمی سازد. به همین دلیل، کمبود ویتامین B12 ممکن است تا زمانی که علائم عصبی بالقوه برگشت ناپذیر ظاهر نشود، مورد توجه قرار نگیرد و این امر خطرات جبران ناپذیری برای سلامتی به دنبال خواهد داشت. گذشته از عوارض جانبی بالقوه ذکر شده در بالا، چندین خطر دیگر در رابطه با مصرف دوزهای بالای اسید فولیک وجود دارد:
خطر ابتلا به سرطان
مروری بر 10 مطالعه نشان داده است که در مقایسه با گروه کنترل، افزایش قابل توجهی در بروز سرطان پروستات در افرادی که از مکمل های اسید فولیک استفاده می کنند، وجود دارد.
زوال ذهنی در بزرگسالان
مطالعات نشان داده است که مکمل دوز بالای اسید فولیک منجر به کاهش سطح حافظه در افراد مسن به ویژه با سطح پایین ویتامین B12 می شود.
تضعیف سیستم ایمنی بدن
مطالعات متعدد نشان داده است که مکمل های اسید فولیک با دوز بالا ممکن است با کاهش فعالیت سلول های ایمنی محافظ از جمله سلول های کشنده طبیعی (NK) عملکرد سیستم ایمنی را سرکوب کند و وجود اسید فولیک غیر متابولیزه ممکن است با کاهش فعالیت سلول های کشنده طبیعی همراه باشد. نتایج یک مطالعه مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد اسید فولیک را گزارش کرد. با این حال، سمیت نادر است، زیرا فولات محلول در آب است و مقادیر اضافی آن به راحتی از بدن دفع می شود. با این وجود باز هم از مصرف ان در دوزهای بالا خودداری نماید.
تداخلات دارویی
مکمل های فولات ممکن است با برخی از داروهای معمول تجویز شده از جمله موارد زیر تداخل داشته باشد:
- متوترکسات: متوترکسات دارویی است که برای درمان برخی سرطان ها و بیماری های خودایمنی استفاده می شود.
- داروهای صرع: اسید فولیک ممکن است در داروهای ضد صرع مانند دیلانتین ، کارباترول و دپاکین تداخل ایجاد نماید.
- سولفاسالازین: سولفاسالازین برای درمان کولیت اولسراتیو استفاده می شود. اگر یکی از داروهای ذکر شده در بالا را مصرف می کنید، قبل از مصرف مکمل های اسید فولیک با پزشک خود مشورت کنید.
