کلسیم در چه نقاطی از بدن یافت می شود؟
- بیشترین مقدارکلسیم (حدود99%) در استخوان ها
- مقدار ناچیزی در دندان ها
- و کمتر از 1 درصد کلسیم در بافت نرم و مایعات بدن یافت می شود.
کلسیم برای منیزالیزاسیون استخوانی (اشباع ماتریکس استخوانی با مواد معدنی) و رشد استخوان ضروری است. سرعت رسوب کلسیم در استخوان متناسب با سرعت رشد است. مقدار جذب کلسیم در سنین رشد یکی از چند فاکتور مهم برای رسیدن به حداکثر توده استخوانی است. رژیم غذایی که حاوی مقدار ناکافی کلسیم می باشد ممکن است سبب کاهش توده استخوانی شود و ریسک پوکی استخوان را در سال های بعدی زندگی افزایش دهد. بدن از دو طریق کلسیم مورد نیاز را دریافت می کند. یکی با خوردن غذاها یا مکمل های حاوی کلسیم و دیگری با گرفتن از ذخیره کلسیم در بدن، در درجه اول استخوان ها.
منابع غذایی مناسب حاوی کلسیم شامل لبنیات است که بیشترین غلظت را در هر وعده کلسیم بسیار قابل جذب دارند و ماهی قزل آلا ، سبزیجات برگ تیره ، لوبیا و غذاهای سویا که مقادیر مختلف کلسیم قابل جذب دارند. اگر فرد غذاهای حاوی کلسیم را به اندازه کافی مصرف نکند ، بدن کلسیم را از استخوان ها پاک می کند. در حالت ایده آل ، کلسیم «استخراج شده» از استخوان ها در مرحله بعدی جایگزین می شود. اما این همیشه اتفاق نمی افتد. از همه مهمتر ، این بازپرداخت به سادگی با خوردن کلسیم بیشتر قابل انجام نیست.
کارکردهای کلسیم در بدن:
کلسیم علاوه بر داشتن عملکرد اسکلتی نقش تنظیمی در برخی کارکردهای اختصاصی بدن دارد.
- انقباض ماهیچه ها (شامل ماهیچه های قلبی)
- ترشح نوروترنسمیترها
- انعقاد خون
- نقش ساختاری در خارج از استخوان (غشا و ارگانل ها) دریافت کافی کلسیم خطر بروز بیماریهای مزمن مانند:
- پوکی استخوان
- پرفشاری خون
- سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد.
همچنی احتمال ابتلا به:
- آترواسکلروز
- و پره اکلاپسیمی را کاهش می د هد.
ضرورت مصرف مکمل کلسیم
مصرف مکمل کلسیم از کاهش توده استخوانی (که با افزایش سن در مردان و زنان ایجاد می شود) جلوگیری کرده و توصیه می شود خانم ها قبل از یائسگی بیش از 1000 میلی گرم و پس از یائسگی 1500 میلی گرم کلسیم دریافت نمایند.
رشد استخوان های سالم
استخوان بافت زنده ای است که همیشه در جریان است. در تمام طول عمر، استخوان ها در طی فرآیندی که به عنوان بازسازی شناخته می شود، شکسته و تجمع می یابند. سلول های استخوانی بنام استئوبلاست استخوان می سازند در حالی که سلولهای استخوانی دیگر به نام استئوکلاست در صورت نیاز به کلسیم استخوان را تجزیه می کنند. در افراد سالم که کلسیم و فعالیت بدنی کافی دارند، تولید استخوان بیش از تخریب استخوان تا حدود 30 سالگی است. پس از آن، تخریب معمولاً بیشتر از تولید است.
کلسیم و پیشگیری از پوکی استخوان
پوکی استخوان (استئوپروز) یکی از ویرانگرترین بیماری های دستگاه اسکلتی است. عارضه پوکی استخوان در صورت نداشتن فعالیت بدنی و تغذیه ناکافی از دوران کودکی آغاز می شود که معمولاً این عارضه ناشی از کاهش میزان آهکی شدن (کلسیفه شدن) بافت استخوانی است. در بزرگسالی مواد معدنی استخوان به تدریج کاهش می یابند و روند این بیماری پس از سن 35 سالگی در انسان عارض می شود. اگر مواد معدنی استخوان کافی نباشد، بعدها فرد در زندگی تا حد زیادی در معرض خطر شکستگی استخوان قرار می گیرد. زنان چهار برابر مردان درمعرض پوکي استخوان قراردارند.
علل ایجاد پوکی استخوان
مطالعات مختلف برآورد شده كه بين 20 تا 50 درصد از تغييرات تراكم استخوانی تحت تأثير شيوه زندگی و در رأس آنها تغذيه قرار دارد. تغذيه در ايجاد بيشترين تراكم استخوانی در زمان رشد نقش اساسی دارد.دريافت كافی كلسيم در سنين رشد ورسيدن به حداكثر توده استخوانی و همچنين در سنين بزرگسالی و پيری برای مقابله با از دست دادن توده استخوانی ضروری است. از جمله فاکتورهای مربوط به پوکی استخوان می توان به موارد زیر اشاره نمود :
- فقر مواد غذایی حاوی کلسیم
- کمبود ویتامین D
- زندگی کم تحرک
- آمنوره
- سطح پايين استروژن در زنان
- مصرف طولانی مدت کورتيکواستروئيدها
- سابقه فاميلی پوکی استخوان
- شاخص توده بدنی پايين
- بیماری آرتریت روماتوئید
- اختلالات تيروئيد و پاراتيروئيدی
- نوشیدن الکل
- مصرف زیاد قهوه
کلسیم از مواد معدنی مهم بدن است که در ایجاد مقاومت در استخوان ها نقش دارد. تخمین زده می شود که پوکی استخوان باعث می شود نیمی از زنان بالای 50 سال دچار شکستگی لگن ، مچ دست یا مهره شوند.
جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان در بزرگسالی
دریافت کافی کلسیم: علیرغم بحث در مورد شیر و کلسیم، یک چیز واضح است: کلسیم کافی (هم برای رشد استخوان و هم برای عملکردهای غیر استخوانی) کلیدی در کاهش خطر پوکی استخوان است.
مقدار مصرف
آكادمی ملی علوم برای اطمینان از دریافت 95٪ از جمعیت به میزان مناسب كلسیم، میزان توصیه شده زیر را تعیین نمود:
1000 میلی گرم در روز برای سنین 19 تا 50 سال
1200 میلی گرم در روز برای سنین 50 سال یا بالاتر
1000 میلی گرم در روز برای زنان باردار یا شیرده
ویتامین D3 : عامل افزایش جذب کلسیم، ویتامین D است. بنابراین با مصرف منبعی که دارای این ۲ ماده است، کلسیم موجود در آن بهتر جذب می‌شود. بخش مهمی از ویتامین D در بدن از طریق پوست و با دریافت نور آفتاب ساخته می شود و با توجه به عدم دریافت کافی نور آفتاب از طریق پوست، کمبود این ویتامین بسیار شایع می باشد و تامین آن از طریق مصرف مکمل Osteocare ضروری می باشد.
درمان پوكی استخوان تنها با افزايش تراكم استخوان مؤثر است و بهتـرين نتيجه ی درمانی با تركيب كلسيم و ويتامين D حاصل می شود. ويتامين د نقش دوگانه ای بعنوان ويتامين و هورمون در متابوليت فعال اين ويتامين، 1 و 25 هيدروكسي ويتامين د است كه در كليه ها ساخته شده و جهت برقراری تعادل پايدار كلسيم ضروری است . ويتامين د علاوه بر نقشی كه در تعادل كلسيم دارد، گيرنده هايی در بافت های مختلف بدن از جمله پانكراس، معده، گنادها، مغز، پوست و پستان دارد لذا می توان اعمال مختلفی را به ويتامين د نسبت داد. مطالعات نشان می دهند كه اين ويتامين در سيستم ايمنی بويژه درپنومونی اطفال، باروری، سن شروع قاعدگی، پاسخ انسولين به اثرات گلوكز و بالاخره قدرت انقباضی قلب موثر است . اين ويتامين در سيستم اسكلتی و جذب كلسيم شناخته شده است. اين ويتامين در جذب روده ای كلسيم اهميت ويژهای دارد. همچنين در كمبود اين ويتامين علاوه بر كاهش جذب كلسيم، هورمون پاراتيروئيد افزايش يافته كه خود سبب بازجذب كلسيم از استخوان و كاهش توده استخوانی می گردد. بنابراين دريافت كافی كلسيم و ويتامين د هم در رسيدن به حداكثر توده استخوانی در زمان رشد و هم در جلوگيری از كاهش توده استخوانی در دوران بزرگسالی ضروری است و درافراد مسن مصرف كافی آنها با كاهش خطر شكستگی همراه است. ويتامين د مورد نياز بدن از دو راه اصلی دريافت غذايی و سنتزپوستی از طريق تمــاس مستقيم بــا آفتاب تأمين می گردد. به علت محدوديت منابع غذايی در تأمين كافی اين ويتامين، كمبود نسبی آن خصوصاً در كشورهايی كه غنی سازی با ويتامين د در آنها انجام نمی شود، بسيار شايع است . بررسی آزمایشات بالینی ویتامین D برای پیشگیری از پوکی استخوان نشان داد که دریافت 700 تا 800 واحد بین المللی ویتامین D در روز خطر شکستگی مفصل ران و غیر مهره را کاهش می دهد. ویتامین D ممکن است در صورت مصرف همزمان با کلسیم موثرتر باشد. مطالعات بیان می کند که مصرف مکمل ویتامین D بیش از 20 درصد خطر شکستگی استخوان را در افراد مسن کاهش می دهد.
منیزیم : نسبت منیزیم به کلسیم در بدن بسیار حیاتی است و کمبود منیزیم باعث کاهش جذب کلسیم می شود. مصرف کلسیم حتماً باید در تعادل با منیزیم مصرفی باشد. منیزیم همچنین نقش اساسی در سلامت سیستم عصبی و ماهیچه های قلب دارد.
روی : زینک یا روی در ساختن استخوان نقش دارد، بنابراین در مکملی که به استخوان سازی کمک می کند روی نیز باید وجود داشته باشد. این ماده معدنی برای ساخت یک پروتئین ماتریکس که کلسیم و سایر مواد معدنی جهت ساخت استخوان بر روی آن قرار می گیرد لازم است. زینک همچنین جهت تنظیم بسیاری از واکنش های شیمیایی بدن ضروری است.
سوال) پزشک فرزندم به دلیل کمبود کلسیم بدنش، شربت استئوکر تجویز کرده اند، این محصول را از چه سنی و با چه دوزی قابل استفاده است؟ همچنین مولتی ویتامینی معرفی کنید که تمام مواد مغذی را داشته باشد.
پاسخ:عموما شربت استئوکر برای کودکان بالای یک سال قابل استفاده است ولی با توجه به نظر پزشک، قابل تغییر است و میزان مصرف آن یک قاشق مربا خوری بعد از غذا میباشد. میتوانید از قطره میم ویتابیوتیکس استفاده نمائید که مناسب برای کودکان زیر یک سال است و ریزمغذی های لازم را تامین می کند و طعم بسیار مطبوع پرتقالی دارد.
سوال)آیا شربت استئوکر برای فرد ۲۰ ساله و ۸ ساله برای افزایش قد مناسب است؟
پاسخ:شربت استئوکر حاوی روی است و برای افرادی که در سن رشد هستند و هنوز رشد صفحات استخوانی شان بسته نشده، جهت افزایش قد مناسب است. علاوه بر این حاوی کلسیم، منیزیم و ویتامین د نیز هست که باعث استحکام استخوان ها و داندان ها نیز می شود. اما برای فرد ۲۰ ساله که رشد صفحات استخوانی اش متوقف شده ، تاثیری بر افزایش قد ندارد.
سوال) میزان مصرف شربت استئوکر برای یک کودک ۵ ساله چقدر است؟ روش نگهداری آن چگونه است؟
پاسخ: روزی دو قاشق چای خوری ۲ الی ۳ بار در روز کافی است، توصیه می شود برای افزایش جذب محصول، آن را بعد از غذا به کودکتان بدهید. در طول استفاده از این محصول بایستی آب فراوان میل شود و بین مصرف استئوکر با فرآورده های آهن دار ۲ الی ۳ ساعت وقفه بیندازید . شربت را بایستی بیرون از یخچال در جایی مانند کابینت یا کمد به دور از نور آفتاب نگهداری کرد.
سوال) لطفا راجع به میزان مصرف شربت استئوکر و نقش آن در افزایش قد کودک توضیح دهید.
پاسخ: دوز مصرفی بسته به رده سنی متفاوت است. برای کودک ۱۰ ساله ۲ قاشق مرباخوری دو تا سه بار در روز توصیه می شود. شربت استئوکر حاوی ۵۰۰ میلی گرم کلسیم المنتال، منیزیم، روی و ویتامین دی است. به همین خاطر در استحکام استخوان ها و دندان های کودک و همچنین رشد قد او موثر است. شربت استئوکر ویتابیوتیکس را بعد از غذا استفاده نمائید و با مصرف فرآورده های آهن دار ۲ الی ۳ ساعت فاصله بیندازید. ضمنا در طول مدت درمان با این محصول از مایعات فراوان استفاده نمائید.
سوال) دخترم به لبنیات حساسیت دارد، لطفا محصولی را معرفی کنید که کلسیم مورد نیازش را تامین کنند. (ضمنا دخترم کمبود ویتامین دی هم دارد که پرل ویتامین دی را به او میدهم.)
پاسخ:شما می توانید از شربت استئوکر استفاده نمائید که حاوی کلسیم-زینک-منیزیم و ویتامین D است که مناسب برای افرادی است که به لبنیات حساسیت دارند. شایان ذکر است میزان کلسیم المنتال موجود در این محصول، ۵۰۰ میلی گرم است و زینک موجود در این محصول به رشد قد کودکان نیز کمک می کند. همچنین برای تامین ویتامین D مورد نیاز کودک خود می توانید از قطره ویتامین D ویتابیوتیکس که طعم آناناسی دارد، استفاده نمائید.
