کوآنزیم Q10 :
کوآنزيم Q10 که با نام يوبی کوئينون نيز شناخته مي شود يک ترکيب شبه ويتامين و محلول در چربی است که در همه سلولهای بدن يافت می شود و به تولید انرژی در سلولهای بدن کمک می کند. بدن کوآنزيم Q10 را به طور طبیعی تولید می کند، اما تولید آن با افزایش سن کاهش می یابد. خوشبختانه، می توانیدآن را از طریق مکمل یا مواد غذایی دریافت کنید. بیماری هایی مانند مشکلات قلبی، اختلالات مغزی، دیابت و سرطان با سطح پایین کوانزيمQ10 در ارتباط است.اما هنوز مشخص نیست که آیا مقادیر کم آن باعث بروز این بیماری ها می شود یا خیر.
کوآنزيمQ10 چیست؟
کوآنزيمQ10 پیش ساز ویتامینی است که به صورت طبیعی در غشای سلولی و میتوکندری به میزان زیادی وجود دارد. این ترکیب توسط بدن ساخته شده و در میتوکندری ها ذخیره می شود. میتوکندری ها مسئول تولید انرژی هستند. آنها همچنین سلول ها را از آسیب اکسیداتیو و باکتری ها یا ویروس های ایجاد کننده بیماری محافظت می نمایند.
دلایل کمبودکوآنزيم Q10 :
- کمبودهای تغذیه ای، مانند کمبود ویتامینB6
- نقص ژنتیکی در سنتزکوآنزيمQ10
- بیماریهای میتوکندری
- استرس اکسیداتیو به دلیل افزایش سن
تحقیقات نشان داده اند که کوآنزيمQ10 چندین نقش اساسی در بدن بر عهده دارد. یکی از کارکردهای اصلی آن کمک به تولید انرژی در سلولهای بدن است. این در ساخت آدنوزین تری فسفات (ATP)، که در انتقال انرژی درون سلول ها نقش دارد، موثر است. نقش مهم دیگر آن دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی و محافظت از سلول ها در برابر آسیب اکسیداتیو است. مقادیر زیاد رادیکالهای آزاد منجر به آسیب اکسیداتیو می شود که در عملکرد منظم و صحیح بدن اختلال ایجاد می نماید.
با توجه به اینکه ATP برای انجام تمام عملکردهای بدن مورد استفاد قرار می گیرد و آسیب اکسیداتیو برای این سلول ها مخرب است، جای تعجب نیست که برخی از بیماریهای مزمن با سطح کم کوآنزيمQ10 در ارتباط باشد. کوآنزيمQ10 در تمامی سلول های بدن وجود دارد. با این حال، بالاترین غلظت آن در اندام هایی مانند قلب، کلیه ها، ریه ها و کبد که بالاترین میزان انرژی را دارند، می باشد.
9 فایده کوآنزيم Q10 برای سلامتی:
1- کمک به نارسایی قلب: نارسایی قلب غالباً نتیجه سایر بیماری های قلبی مانند بیماری عروق کرونر یا فشار خون بالا است. این شرایط می تواند منجر به افزایش آسیب اکسیداتیو و التهاب رگ ها و شریان ها شود. نارسایی قلبی هنگامی رخ می دهد که قلب تحت تاثیر این مشکلات قرار بگیرد تا جایی که قادر به انقباض، استراحت یا پمپ کردن خون در بدن به طور منظم نباشد. نتایج یک مطالعه بر روی 420 نفر از مبتلایان به نارسایی قلبی، نشان داد درمان با کوآنزيم Q10 به مدت دو سال علائم بیماری را بهبود بخشید و خطر مرگ در اثر مشکلات قلبی را کاهش داد. به نظر می رسد درمان با کوآنزيمQ10 با ترمیم سطح بهینه تولید انرژی، کاهش آسیب اکسیداتیو و بهبود عملکرد قلب به درمان نارسایی قلبی کمک نماید. محققان همچنین گزارش نمودند که کوآنزيمQ10 در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی سبب بهبود علائم، افزایش کیفیت زندگی، کاهش نیاز به بستری، کاهش فشار خون سیستولیک و بهبود کسر جهشی می شود.
2- بهبود باروی: به دلیل کاهش تعداد و کیفیت تخمک ها در زنان، باروری زنان با افزایش سن کاهش می یابد.کوآنزيمQ10 ارتباط مستقیمی با این موضوع دارد. با افزایش سن، تولید کوآنزيمQ10 کند می شود و این امر باعث آسیب دیدن سلامت تخمک ها در برابر آسیب های اکسیدایتو می گردد. به نظر می رسد مصرف مکملکوآنزيمQ10 به جلوگیری از کاهش تعداد و کیفیت تخمک ها با افزایش سن کمک می نماید. به طور مشابه، اسپرم مرد نیز مستعد اثرات آسیب اکسیداتیو است که ممکن است منجر به کاهش تعداد اسپرم، کیفیت پایین اسپرم و ناباروری شود.
3- جوانسازی پوست: پوست بزرگترین عضو بدن است و به طور گسترده در معرض عوامل آسیب رسان که باعث پیری می شوند قرار می گیرد.این عوامل می توانند داخلی یا خارجی باشند.برخی از عواملی که سبب آسیب داخلی می شوند شامل آسیب سلولی و عدم تعادل هورمونی است. عوامل خارجی شامل عوامل محیطی مانند اشعه ماوراء بنفش است.عناصر مضر نیز می توانند در کاهش رطوبت پوست و همچنین نازک شدن لایه های پوست موثر باشند. استفاده از کوآنزيم Q10 به طور مستقیم بر روی پوست با افزایش تولید انرژی در سلول های پوستی و خواص آنتی اکسیدانی، از آسیب های ناشی از عوامل داخلی و خارجی می کاهد. کمبود این ترکیب سبب کاهش توانایی تولید کلاژن و الاستین گشته و در نتیجه پوست چروک شده و انعطاف خود را از دست می دهد. قرار گرفتن در معرض نور خورشید سبب ایجاد رادیکال های آزاد و استرس اکسیداتیو گشته و این رادیکال های آزاد سبب آسیب به پروتئین های پوست (کلاژن و الاستین) می گردند.
این آنزیم بواسطه خواص آنتی اکسیدانی بسیار قوی خود در جلوگیری و به حداقل رساندن آسیب های ناشی از تشعشعات خورشید بسیار موثر است. محققان گزارش نموند افرادی که میزان کوآنزيم Q10 کمتری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست هستند.
4- کاهش سردرد: عملکرد غیر طبیعی میتوکندری منجر به افزایش جذب کلسیم توسط سلول ها، تولید بیش از حد رادیکال های آزاد و کاهش توان آنتی اکسیدان ها در مبارزه با رادیکال های آزاد می گردد. که این امر می تواند منجر تولید انرژی کمتر در سلول های مغزی و حتی میگرن شود. از آنجا که کوآنزيمQ10 عمدتاً در میتوکندری سلول ها زندگی می کنند، مطالعات نشان داده اند که عملکرد میتوکندری را بهبود می بخشد و در نتیجه به کاهش التهاب که ممکن است باعث ایجاد میگرن شود، کمک می نماید. از این گذشته، به نظر می رسد کوآنزيمQ10 نه تنها به درمان میگرن کمک می کند بلکه ممکن است از بروز آن نیز جلوگیری نماید.
5- بهبود شاخص های عملکرد ورزشی: كوآنزيمQ10 از دو طريق مي تواند به ورزشكاران كمک كند:
1- ايفای نقش در ذخيره انرژي به شكلATP
2- خنثي كردن راديكالهاي آزاد و احياء شكل فعال ويتامينE به وسيله كاهش راديكال آلفا- توكروفول و كمک به افزايش قدرت و استقامت
استرس اکسیداتیو می تواند بر عملکرد عضلات و در نتیجه عملکرد ورزشی تأثیر بگذارد. با توجه به نوع، شدت و مدت فعاليت بدني، طيف وسيعي از تغييرات در بدن افراد ايجاد مي شود. فعاليت ورزشي با شدت زياد، آسيب به بافتهاي بدن، باعث افزايش توليد راديكالهاي آزاد، تغيير در تعداد ماكروفاژها، نوتروفيل ها و لنفوسيت ها، كاهش فعاليت ايمني و در نهايت افزايش خطر ابتلا به عفونت مي شود. توليد راديكالهاي آزاد هنگام فعاليت ورزشي در بروز آسيب هاي عضلاني و ايجاد وگسترش التهاب بعد از فعاليت نقش دارند و ممكن است در افزايش آسيب سلولي موثر باشند.
آنتي اكسيدان هايي مانند کوآنزيمQ10 كه يك حمل كننده ضروري براي انتقال الكترون در زنجيره تنفس ميتوكندريايي جهت سنتزATP است، با خنثي كردن اثر راديكالهاي آزاد، به رفع خستگي و بازيابي قدرت و استقامت در ورزشكاران كمك مي كنند. همچنین مصرف اين ترکيب به عنوان مکمل، استقامت ورزشي را بهبود داده و ضعف و خستگي عضلانی را تقليل مي دهد.
6- کمک به درمان دیابت: دیابت که مدتها به عنوان یک بیماري کم اهمیت در ارتباط با سلامت جهانی مطرح بـوده، در حال حاضر به یکی از تهدیدهـاي اصـلی سـلامتی انسـان تبدیل شده است. محققان گزارش کردند کـه تولیـد بـیش از اندازه رادیکال هاي آزاد، کـه عمـدتاً بـه علـت هیپرگلیسـمی می باشد، پیشرفت دیابت را تشدید مـی کنـد. همچنین استرس اکسیداتیو می تواند باعث آسیب سلول شود. این می تواند منجر به بیماری های متابولیکی مانند دیابت شود. از طرفی دیابـت نـوع دو از جملـه بیمـاري هـاي التهابی به شمار می آید. با توجه به اینکه کوآنزيمQ10 یک ترکیب ضد التهاب محسوب می شود نقش موثری ر درمان و کنترل دیابت ایفا می نماید. در نهایت، کوآنزيمQ10 ممکن است با تحریک تجزیه چربی ها و کاهش تجمع سلول های چربی که منجر به چاقی یا دیابت نوع 2 می شود، از ابتلا به دیابت جلوگیری کند.
7- پیشگیری از ابتلا به سرطان: استرس اکسیداتیو باعث آسیب سلول می شود و بر عملکرد آنها تأثیر می گذارد. اگر بدن نتواند به طور مؤثر با آسیب اکسیداتیو مقابله کند، ساختار سلول ها آسیب دیده و احتمالاً خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. سلول ها را از استرس اکسیداتیو محافظت کرده و تولید انرژی سلولی را ارتقاء داده و باعث تقویت سلامتی و بقای آنها می شود. نکته جالب توجه این است که، بیماران مبتلا به سرطان از میزان کوآنزيمQ10 کمتری برخوردار هستند.
8- پیشگیری از ابتلا به آلزایمر و پارکینسون: میتوکندری ها تولید کننده اصلی انرژی سلول های مغزی هستند. عملکرد میتوکندری با افزایش سن کاهش پیدا می کند. اختلال عملکرد میتوکندری می تواند منجر به مرگ سلول های مغزی و ایجاد بیماری هایی مانند آلزایمر و پارکینسون شود. متأسفانه مغز به دلیل دارا بودن اسید چرب زیاد و نیاز زیاد آن به اکسیژن بسیار مستعد آسیب اکسیداتیو است. این آسیب اکسیداتیو منجر به تولید ترکیبات مضری می گردد که بر حافظه، شناخت و عملکردهای بدنی تأثیر می گذارد. کوآنزيمQ10 این ترکیبات مضر را کاهش می دهد بنابراین احتمالاً سبب کند شدن پیشرفت بیماری آلزایمر و پارکینسون می گردد.
9- محافظت از ریه ها: از بین تمام اعضای بدن، ریه های بیشترین تماس را با اکسیژن دارند. که این امر باعث می شود آنها در معرض آسیب اکسیداتیو بسیار حساس تر شوند. افزایش آسیب اکسیداتیو در ریه ها، فعالیت ضعیف آنتی اکسیدان ها و مقادیر کم کوآنزيمQ10 ، می تواند منجر به بیماری های ریه مانند آسم و انسداد مزمن ریوی مزمن (COPD) شود. علاوه بر این، مطالعات نشان داده است افرادی که از این شرایط رنج می برند، سطح پایین تر کوآنزيمQ10 را دارند.