موارد مصرف:کمک به پیشگیری و درمان کم خونی فقر آهن در کودکان
روش مصرف:روزی یک ساشه در یک لیوان آب حل شود.
شرایط نگهداری:در جای خشک و خنک و دور از دسترس اطفال نگهداری شود.
هشدار مصرف:این محصول مکمل غذایی بوده و برای تشخیص، پیشگیری یا درمان نمی باشد.
در صورت مصرف هرگونه دارو، قبل از مصرف با پزشک مشورت نمایید.
آهن
آهن ماده معدنی است که نوزادان و کودکان برای سلامتی و رشد به آن نیاز دارند. گلبول های قرمز خون حاوی هموگلوبین هستند، پروتئینی که اکسیژن را به تمام سلول های بدن منتقل می کند. بدن برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. آهن به گلبول های قرمز خون رنگ می بخشد.
آهن از عناصر مهم مورد نيـاز در انـسان و بخـصوص كودكـان است كه در ساخت هموگلوبين، ميوگلوبين وسـاير مـواد نظيـر سيتوكروم اكسيداز، پراكسيداز و كاتالاز نقش مهمي دارند. وقتی آهن کافی در بدن نباشد، گلبول های قرمز کوچک و کم رنگ می شوند, نمی توانند اکسیژن کافی را به اندام ها و عضلات بدن برسانند که به این حالت کم خونی گفته می شود.
مراحل ایجاد کم خونی فقر آهن
در مرحلـه اول يـا مرحلـه (Prelatent) كمبـود آهـن بـدن بـا كـاهش ذخـايرآهـن شـروع مي شود . در اين مرحله آهن سرم، هماتوكريـت، هموگلـوبين و ديگر پروتئين های وابسته به آهن طبيعی بوده و تنهـا فـريتين سـرم كاهش می يابد .
در مرحله دوم يا مرحله (lLatent)، آهن سـرم نيـز كاهش يافته و TIBCافزايش می يابد اما تغييری در هماتوكريـت رخ نمي دهد. در ايـن مرحلـه هموگلـوبين حـداقل نرمـال بـوده و سطح سيتوكرم اكسيداز بافتي كاهش مي يابد.
در مرحلـه سـوم Frank IDA ( Iron Deficiency Anemia) آهـن سـرم بقدری كـم مـي شـود كـه غلظـت همـو گلـوبين كـاهش يافتـه و گلبول هاي قرمزكوچک تر و كم رنگ ترمی شوند .
علل كم خوني فقرآهن جهش رشد IDA
بيشتر در سـنيني رخ مـی دهـد كـه در آن رشد بدن تسريع می شود. در سال اول زندگی وزن بدن سـه برابـر و توده هموگلوبين در گردش دو برابر افزايش مـی يابـد .
افـزايش توده هموگلوبين در سنين نوجوانی در مردان دو برابر بيشـتر از زنان مـی باشـد، بنـابراين نيـاز بـه جـذب آهـن در ايـن سـنين مخصوصا در خانم ها بيشـتر اسـت . جهـش رشـد در سـنين قبـل از نوجوانی و جوانی موجب می شود نياز بدن به جذب آهـن در ايـن دوران افزايش يابد و از طرفی بعضی از نوجوانان به علت تـوجهی كه به شكل بدن خود دارند با رعايت رژيـم غذايـی فاقـد آهـــن، ممكن است دچار فقرآهن شوند.
شيرمادر بعنوان اصلی ترين منبـع تغذيه شير خوار از نظر آهن فقيراست ، به طوری كـه در هـر ليتـر آن 73/0 – 28/0 ميلی گرم آهن وجود دارد. از طرفی كم خـونی فقرآهن در شيرخوارانی كه تغذيه انحصاری با شير مادر داشته اند نادر است. اين موضوع به علت جذب بهتر آهن شـير مـادر نسـبت به ساير شيرها می باشد، هر چند كه تغذيه با شـير مـادر بـه تنهـايی نمي تواند پـس از سـن 6 مـاهگی شـير خـوار را در برابـر فقـرآهن حفاظت كند.
سوء جذب آهن
در مناطقی كه سوء تغذيـه شـايع مـي باشـد اختلالات بافتی و عملی مخاط روده نيـز شـايع اسـت. در بيمـاری SPRUE نقص در جذب آهن ديده می شود، هر چند كه به نـدرت تظاهر عمده بيماری بـافقرآهن اسـت. PICA يـا عـادت خـوردن موادغذای مثل خاک، يـخ و مـواد نشاسـته ای در اطفـا ل و زنـان حامله شايع است. اين عادات ممكـن اسـت تظـاهری از فقـرآهن باشد.
خونريزی گوارشي
شايع ترين علت فقرآهن در دنيا از دست دادن خون می باشد. از دست دادن مزمن خون از دستگاه گوارش حتی چند سی سی روزانه می تواند موجـب تخليـه ذخـاير آهـن و بــروز كــم خــونی فقــرآهن شــود .آنتروپــاتی ناشــی ازمصــرف شيرگاومی تواند همراه با از دست دادن خون بصـورت مخفـی در دستگاه گوارش باشد. اين عارضه در حدود 50 %شـير خـواران بـا آنمی فقرآهن گزارش شـده اسـت .همچنـين شـايع ترين علـت از دست دادن خون از دستگاه گوارش در دنيا آلودگی هـای انگلی مي باشند.
سایر علت ها
هموليز داخل سـلولی موجـب دفـع هموگلـوبين از طريق ادرار و كم خونی فقرآهن می شود.وجود دريچه مصـنوعی قلـب در كـودک نيـزاز علـل هموگلـوبين اوری و هموسـيدرين اوری می باشد. همچنين انتقال خون جنين به مادر بـه علـت تـاخير در بستن بند ناف در موقع تولد می تواند ذخايرآهن بدن نـوزاد را كـاهش دهـد.
علائم کمبود آهن چیست؟
نوزادان و کودکان برای رشد طبیعی مغز خود به آهن نیاز دارند. نوزادانی که آهن کافی ندارند و دچار کمبود آهن هستند ممکن است از نظر جسمی فعالیت کمتری داشته و رشد آنها با سرعت کمتری انجام شود. آنها همچنین ممکن است این علائم را نشان دهند:
- افزایش وزن آهسته
- پوست رنگ پریده
- کاهش اشتها
- شـــقاق گوشـــه لب
- قاشقی شدن ناخن هـا
کمبود آهن می تواند بر عملکرد کودکان در مدرسه تأثیر بگذارد. مقادیر کم آهن می تواند تمرکز را برای کودکان سخت نماید و باعث احساس خستگی و ضعف در آنها شود. هـمچنـين بـر روی سيستم ايمني هومورال و سلولی موثر اسـت و گـاه منجـر بـه كاهش فعاليت سلول های سیستم ایمنی مـی گـردد. آهـن در سنتز و عملكرد انتقـال دهنـده هـای عـصبی واحتمـالاً ميلـين دخالت دارد و به همچنين دليل اثرات مخرب كم خونی ناشـی از فقر آهن زودرس در كودكان بـرای سـال هـا بـاقی مـی مانـد.
محققان گزارش نمودند بين انجام تكاليف مدرسه، قابليت های حسی و حركتی، توجه و يادگيری و حافظه كودكان مبتلا به كم خونی فقر آهن و افـراد گروه شاهد اختلاف معني داری مشاهده شده است و همچنـين مصرف مكمل آهن در كودكان مبتلا به آنمی فقر آهـن سـبب بهبود فرآيند يادگيری آنان گرديده كه اين بهبودی بـا نمـرات درسی مشخص شده است. همچنين اختلالاتـی در متابوليـسم آهن در برخی بيماری ها مثل آلزايمر مشاهده شده است.
نوزادان و کودکان به چه مقدار آهن نیاز دارند؟
WHO براي كنترل و پيـشگيري آنمی فقـر آهـن تركيبـي از چهار استراتژی شامل:
- آهن ياری
- آمـوزش تغذيـه
- غنـی سـازی موادغذايی
- و كنترل بيمـاريهـای عفـونی و انگلـی را توصـيه كرده است.
در كشور ما توصيه كميته علمی آهن ياری، مصرف روزانه 2 ميلـی گـرم بـه ازای هـر كيلـوگرم از وزن بـدن آهـن المنتال (حدود 15 قطره فروسولفات) در كودكان 24-6 ماهـه است. در مورد كودكان بـا وزن كمتـر از 2500 گـرم، مـصرف حداقل 2 ميلی گـرم بـه ازای هـر كيلـوگرم از وزن بـدن آهـن المنتال از هنگامي كه وزن بدن دو برابر زمان تولد شود (حدود 2 ماهگی) تا 24 ماهگی را توصيه شده است. تا سـن 6-4 مـاهگی از طريق ذخاير آهن تامين می شود و پس از آن به صورت آهن اضافی روزانه تجويز می شود كه اين ميزان پس از يك سـالگی 10 ميلی گرم در روز می باشد و تا دوران نوجـوانی ايـن مقـدار ثابت است.
با توجه به اينكه بيشترين ميزان آهن منتقل شده از مادر به جنين در سـه ماهـه آخـر بـارداری مـی باشـد، شيرخواران نارس دارای ذخاير محدود آهن می باشند و از 3-2 ماهگی نياز به مصرف آهن اضافی جهت تامين رشد سريع بدن خود دارند.
چه غذاهایی منبع خوبی از آهن هستند؟
آهن به 2 شکل وارد دستگاه گـوارش شده و عمدتاً در محل دئودنوم و ابتدای ژژنوم جذب مي شود.
آهن دو نوع مختلف دارد:
آهن هم به راحتی جذب بدن می شود و در گوشت یافت می شود.
آهن غیر هم از منابع گیاهی مانند حبوبات، سبزیجات و غلات تأمین می شود.
آهن هم به راحتي جذب بدن شده بدون اينكه نوع غذا و يا سطح آهن بدن بر آن تـاثير گـذارد امـا آهـن غيـرهم ايـن طـور نمـی باشـد . اسيداسكوربيک (ویتامینC) و گوشـت موجـود در مـواد غـذايی موجب افزايش جذب آهـن در بـدن مـی شـوند .
غذاهایی که غنی از آهن هستند عبارتند از:
- گوشت های قرمز و قسمت های پررنگ گوشت پرندگان و غذاهای دريايی آهن وجود دارد. جگر يكی از منابع غنی آهن است. كلسيم موجود در شير، پنير و ماست ميزان جذب آهن را كاهش می دهد.
- تخم مرغ
- غلات و حبوبات: غلات غنی شده از آهن، نان های سبوس دار، نان غنی شده، ماکارونی و برنج
منابع دیگر آهن عبارتند از:
حبوبات: نخود، عدس، نخود خشک و لوبیا.
سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، جوانه بروکسل، نخود سبز، لوبیا
برای کمک به جذب آهن در بدن، این مواد غذایی را با منابع خوبی از ویتامین C مانند پرتقال، گوجه فرنگی و فلفل قرمز ترکیب کنید. به عنوان مثال، یک غلات صبحانه غنی شده با آهن را با برش های پرتقال سرو کنید یا اسپاگتی را با گوشت و سس گوجه فرنگی میل نماید.
سوال:آیا شیر گاو منبع خوبی از آهن است؟
پاسخ:خیر، شیر گاو منبع خوبی از آهن نیست. حتی اگر شیر گاو به اندازه شیر انسان آهن دارد، اما بدن آن را به خوبی جذب نمی کند.قبل از استفاده از شیر گاو، مطمئن شوید که کودک سایر منابع آهن و ویتامین C را دریافت می کند. مصرف شیر گاو را از 12 ماهگی به بعد برای کودک شروع نماید.
به این نکته توجه داشته باشید که مصرف شیر گاو در حد تعادل باشد چرا که نوشیدن بیش از حد شیر گاو می تواند منجر به کمبود آهن شود .
سوال:آیا باید به فرزندم مکمل آهن بدهم؟
پاسخ:نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می شوند و یا از بدو تولد شیر خشک غنی شده با آهن دریافت می کنند ، نیازی به مکمل آهن ندارند.
نوزادان کم وزن به مکمل آهن نیاز دارند.کدام مکمل، چه مقدار و برای چه مدت به وزن هنگام تولد و رژیم غذایی نوزادان بستگی دارد. با پزشک خود در مورد مقدار مناسب مورد نیاز برای کودک خود صحبت کنید. کودکان بالای یک سال نیازی به مصرف مکمل آهن ندارند، مگر اینکه غذاهای غنی از آهن را به اندازه کافی مصرف نکنند.
سوال:پزشک مکمل آهن را برای کودک پیشنهاد داده است. بهترین راه برای دادن آنها چیست؟
پاسخ:سعی کنید قرص های حاوی آهن را با معده خالی (حدود 1 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از غذا) مصرف کنید. برخی از کودکان ممکن است نیاز داشته باشند که آهن را به همراه غذا بخورند تا از درد معده جلوگیری کنند. ویتامین C به بدن در جذب آهن کمک می کند. سعی کنید قرص های آهن را با یک لیوان آب پرتقال یا یک ماده غذایی دیگر که سرشار از ویتامین C است، مصرف نماید.
كودکان نباید آنتی اسیدها را به طور همزمان یا با فاصله زمانی کمتر از 2 ساعت از مصرف قرص آهن، شیر یا نوشیدنی های حاوی کافئین استفاده کنید. آنها در جذب آهن اختلال ایجاد می نمایند. کودکان برای ذخیره مناسب آهن در بدن باید چندین ماه (حتی 3 تا 6 ماه) قرص مصرف کنند.
سوال:آیا مکمل های آهن عوارض جانبی دارند؟
پاسخ:شواهد کمی وجود دارد که مواد غذایی غنی شده با آهن، غلات یا غذاهای غنی از آهن باعث بروز عوارض گوارشی مانند یبوست در نوزادان یا کودکان نوپا می شود.
قرص های آهن ممکن است باعث:
- سوزش معده
- حالت تهوع
- اسهال
- یبوست
- و گرفتگی عضلات شوند.
مطمئن باشید که کودکان مایعات زیادی می نوشند و هر روز میوه، سبزیجات و فیبر نیز مصرف می کنند.
عوارض جانبی رایج مکمل های آهن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- معده درد
- حالت تهوع
- اسهال
- یبوست
- مدفوع سیاه
سوال:آیا چیز دیگری وجود دارد که باید درباره قرص آهن برای کودکان بدانیم؟
پاسخ:قرص آهن باعث می شود مدفوع کودک را مایل به سبز یا سیاه مایل به خاکستری کند که این امر طبیعی است. فرم مایع آهن می تواند دندان ها را لکه دار کند. برای جلوگیری از لک شدن دائم ، دندان های کودک را با دستمال پاک کنید. قرص های آهن را از دسترس کودکان دور نگه دارید. مصرف آهن زیاد می تواند بسیار خطرناک باشد.
ویتامین C:
ویتامین C(اسید اسکوربیک) به رشد و ترمیم بافت و استخوان کمک می کند. در حالی که مکمل های ویتامین C بسیار پر طرفدار هستند، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
چرا مردم ویتامین C مصرف می کنند؟
مطالعات نشان داده است که ويتامين C به عنوان جاروکننده ي راديکال هاي آزاد عمل مي نمايد، اين ويتامين دو الکترون را به صورت متوالي از باند دوگانه بين کربن ۲ ۳و خود از دست مي دهد، زماني که اين الکترون ها از دست مي روند اين ويتامين اکسيد شده و ترکيب ديگري را احيا مي نمايد، به همين دليل اين ويتامين را آنتی اکسیدان می نامند.
فواید آنتی اکسیدانی ویتامین C نیز به طور کامل مشخص نیست. در حالی که برخی مطالعات درباره مکمل های ویتامین C نتایج امیدوار کننده ای منتشر کردند، اما شواهد کافی در مورد نقش مثبت مکمل های ویتامین C در درمان سرطان، سکته مغزی، آسم و بسیاری از بیماری ها بدست نیامده است. ویتامین C ممکن است احتمال ابتلا به سرماخوردگی و طول مدت سرماخوردگی را کاهش می دهد. نتایج مطالعه روی مادران باردار (با هموگلوبين طبيعي در سه ماهه سوم) نشان داد مكمل ياری آهن همراه با ويتامين C ، شاخص پراكسيدانی را افزايش و سطح آلفاتوكوفرول را كاهش مي دهد.
برخی شواهد نشان می دهد که ویتامین C ممکن است در افرادی که کلسترول بالا دارند در جلوگیری از آب مروارید مفید باشد، اما برای اثبات این اثرات به مطالعات بیشتری نیاز است.
