موارد مصرف : بهبود التهابات و زخک معده
دستور مصرف : روزانه 1 عدد کپسول و یا مطابق دستور پزشک مصرف شود.
شیرین بیان:
نام علمی گیاه شیرین بیان(Glycyrrhiza glabra) و نام انگلیسی آن Licorice و Liquorice و عربی آن و شجره السوس و عرق سوس از خانواده Papillionaceae می باشد. گلیسیریزا گلابرا یک نام یونانی است و از دو واژه گلیکیس به معنی شیرین و ریزا به معنی ریشه مشتق شده است. گلابرا به معنای صاف و بدون کرک است که اشاره به بدون کرک بودن میوه این گیاه دارد. ارتفاع شیرین بیان متفاوت و بین 100 تا 200 سانتی متر است. گیاه دارای شاخ و برگ های انبوه و فراوان است. برگ ها مرکب و دارای چهار تا هفت جفت برگچه و یک برگچه انتهایی است. رنگ برگچه ها سبز تیره است. گل ها نامنظم و به رنگ زرد، ارغوانی یا بنفش و به صورت مجتمع در انتهای ساقه های گل دهنده مشاهده می شوند. طول گل ها به بیش از یک سانتی متر می رسد. گیاه اواخر بهار و اوایل تابستان (خرداد- تیر) به گل می رود. میوه به طول دو تا سه سانتی متر و خرمایی رنگ می باشد. طرفین میوه باریک و کم و بیش نوک تیز می شود. داخل میوه سه تا پنج دانه لوبیا شکل به رنگ قهوه ای وجود دارد. پوسته دانه ضخیم و محکم و وزن هزار دانه آن حدود 10 گرم است. طول ریشه شیرین بیان متفاوت است و به نوع گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین 30 تا 60 سانتی متر است. طول ریشه در مناطق خشک و خاک های سبک به 200 سانتی متر هم می رسد. ریشه و ریزوم مصارف دارویی دارند. شیرین بیان گیاهی مدیترانه ای بوده و در جنوب شرق آسیا گسترش زیادی دارد. این گیاه از جنوب اروپا تا آسیای مرکزی رویش دارد. در ایران نیز تقریباً در تمام شمال، شرق، غرب و مرکز کشور به وفور یافت می شود.
ترکیبات تشکیل دهنده:
از گیاهان حاوی فیتواستروژن ها می باشد. همچنین سرشار از ایزوفلاونوئید می باشد. ازمعروف ترین ایزوفلاونوئیدهای موجود در ریشه شیرین بیان می توان ترکیبات گلابریدین، گلیسروزوفلاون، گلابرن، گلابرول، فورمونوتتین، ایزولیکوپریتین را نام برد. این گیاه همچنین دارای ترکیباتی همچون تری ترپن گلیوزیدها (گلیسریزین)، کومستان ها، استروئیدها می باشد. نمک گلیسیریزین می تواند به صورت پتاسیم یا کلسیم باشد. این ماده به عنوان مهم ترین ماده مؤثره ریشه ، شیرین بیان حدود 50 مرتبه از شکر شیرین تر است. گليسريزين در شیرین بیان دارای خواص ضد آلرژی می باشد. شیرین بیان گاهی اوقات، معروف به نوعی آب نبات قطبی است. عطر و طعم بی نظیر و قوی دارد که مردم تمایل زیاد به مصرف آن دارند.
کاربردهای دارویی:
از ریشه شیرین بیان در اکثر فارماکوپه ها به عنوان دارو یاد شده است. ریشه و ریزوم این گیاه حدود 4000 سال است که استفاده دارویی دارند و در فارماکوپه کشورهایی نظیر آمریکا، چین و سایر کشورها ثبت شده است. از شیرین بیان در طب سنتی آسیا و اروپا براي درمان:
- درمان سرفه
- گلودرد
- زخم معده واثنی عشر
- رفع التهاب
- نفخ معده
- ملين
- تسكين دهنده تشنگی
- رفع ناراحتی پوستی
- ضد حساسيت
- گرگرفتگی استفاده می شود.
ضد اسپاسم: تركيباتی در عصاره شيرين بيان است كه اثرات شل كنندگی بر عضله صاف ايلئوم دارند. فلاونوئيد موجود در ريزوم شيرين بيان، اثرات ضد اسپاسمی در ركتوم دارد. به طور کلی بر اساس نتایج تحققات انجام شده می توان گفت عصاره ريزوم شيرين بيان دارای تركيبات مهمی از جمله فلاونوئيدها می باشد كه اثرات شل كنندگی عصاره ناشی از اين تركيبات است.
کاهش علائم یائسگی: شيرين بيان يكی از گياهانی است كه خاصيت استروژنی دارد و برای تخفيف علائم يائسگی به كار می رود اما اطلاعات بسيار اندكی از تأثير آن وجود دارد.
کمک به هضم غذا: شيرين بيان به هضم غذا کمک می کند. حتی می تواند علائم:
- سو هاضمه
- سوزش معده
- کاهش باکتری های ایجاد کننده زخم معده
- و زخم معده را تسکین می دهد
بعلاوه، هنگامی که با داروی ریفلاکس اسید معده استاندارد ترکیب می شود، شیرین بیان می تواند به کاهش دوره های درمانی کمک نماید.
گلودرد: قرن ها است که از شیرین بیان برای کمک به علائم سرماخوردگی استفاده می شود. مطالعات اخیر نشان می دهد که این درمان سنتی ریشه واقعی دارد. ثابت شده است که لیکوریسیدین دارای خواص ضد باکتری است که می تواند به کاهش علائم مشکلات دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی کمک کند. همچنین ثابت شده است که مصرف چای همراه با شیرین بیان، در برابر استرپتوکوک گلو موثر است. علاوه بر این، مطالعات محدود آزمایشگاهی و انسانی نشان می دهد که چای و عصاره ریشه شیرین بیان ممکن است از گلودرد محافظت کرده و از گلودرد پس از جراحی جلوگیری کند. ریشه شیرین بیان می تواند به محافظت در برابر باکتری هایی که منجر به ایجاد حفره می شوند، کمک کند. یک مطالعه 3 هفته ای به 66 کودک که آب نبات چوبی بدون قند حاوی 15 میلی گرم ریشه شیرین بیان دو بار در روز در طول داده شد. مصرف آب نبات چوبی تعداد باکتری های استرپتوکوک موتانس را که دلیل اصلی ایجاد حفره است، به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. با این حال، تحقیقات بیشتری در مورد دوز و فرم بهینه ریشه شیرین بیان لازم است.
درمان آسم: شیرین بیان می تواند به آسم آلرژیک کمک کند. شیرین بیان نیز می تواند به مشکلات مزمن تنفسی فوقانی کمک نماید. مطالعات اخیر نشان داده است که ترکیبات موجود در شیرین بیان می تواند به کاهش التهاب ناشی از آسم آلرژیک کمک کند. در نتیجه، افراد مبتلا به آسم احساس ناراحتی کمتری می کنند و می توانند راحت تر نفس بکشند. به دلیل اثرات ضد التهابی و ضد میکروبی، عصاره ریشه شیرین بیان به بهبود شرایط تنفسی فوقانی کمک می کند. به طور خاص، با توجه به مطالعات حیوانی می توان نتیجه گرفت که عصاره گلیسیریزین از ریشه شیرین بیان به تسکین آسم کمک می کند، به ویژه هنگامی که به درمان های مدرن آسم اضافه می شود. در حالی که تحقیقات محدود انسانی نتایج مشابهی را نشان می دهد، مطالعات دقیق تر و طولانی مدت مورد نیاز است.
بهبود سلامت دندان: در حفظ سلامت دندان ها نقش دارد. خواص ضد باکتریایی شیرین بیان دندان درد و مشکلات دهان و دندان را بهبود می بخشد. در حقیقت، به نظر می رسد شیرین بیان به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند. یک مطالعه اولیه نشان داد که مصرف شیرین بیان ، حتی به شکل آب نبات، می تواند به کاهش تعداد باکتری های ایجاد کننده حفره در دهان کمک کند.
آنتی اکسیدان: وجود ترکیبات کاهش دهنده چربی و فلاونوئیدها با فعالیت آنتی اکسیدان قوی در این گیاه گزارش شده است. ترکیبات لیکیریتین و گلیسیریزین موجود در شیرین بیان به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند و به از بین بردن ذرات رادیکال آزاد خطرناک در بدن کمک می کنند. آنتی اکسیدان ها به رادیکال های آزاد متصل شده و از آسیب رساندن به سلول ها جلوگیری می کنند. رادیکال های آزاد به بدن آسیب می رسانند، از افتادگی پوست گرفته تا سرطان. در نتیجه، شیرین بیان می تواند به شما در کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان کمک نموده و اثرات پیری را در بدن کاهش دهد.
کمک به درمان بیماری های پوستی: ریشه شیرین بیان شامل بیش از 300 ترکیب است که برخی از آنها اثرات ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی قوی را نشان می دهند. به طور خاص، مطالعات حیوانات آزمایشگاهی گلیسیریزین را به فواید ضد التهابی و ضد میکروبی مرتبط می باشد. در نتیجه از عصاره ریشه شیرین بیان برای درمان انواع بیماری های پوستی از جمله آکنه و اگزما استفاده می شود. در یک مطالعه 2 هفته ای بر روی 60 بزرگسال، استفاده از ژل موضعی حاوی عصاره ریشه شیرین بیان به طور قابل توجهی اگزما را بهبود می بخشید. اگرچه از ژل های شیرین بیان موضعی نیز برای درمان آکنه استفاده شده است، اما تحقیقات در مورد تأثیر آن مختلف و کاملاً محدود است. بررسی اثر آنتی اکسیدانی به نام گلابریدین که موجب کاهش التهاب با مهار اثر برادی کینین و پروستاگلاندین شده و موجب کاهش تورم و قرمزی پوست می گردد.
خاصیت ضد سرطانی: شیرین بیان ممکن است خاصیت ضد سرطانی داشته باشد. به دلیل دارا بودن ترکیبات گیاهی بی شمار با اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی، عصاره ریشه شیرین بیان برای اثبات اثرات محافظتی آن در برابر انواع خاصی از سرطان مورد مطالعه قرار گرفته است. به طور خاص، عصاره شیرین بیان و ترکیبات آن با کاهش یا جلوگیری از رشد سلول در سرطان های پوست، پستان، روده بزرگ و پروستات در ارتباط می باشد. از آنجا که تحقیقات محدود به مطالعات آزمایشگاهی و حیوانات است، تأثیرات آن بر سرطان های انسان ناشناخته است.
درمان زخم های دهان: با این حال، عصاره ریشه شیرین بیان می تواند به درمان ورم مخاط دهان کمک کند ( زخم های بسیار دردناک دهان) که افراد سرطانی گاهی اوقات به عنوان یک عارضه جانبی شیمی درمانی و پرتودرمانی تجربه می کنند. یک مطالعه 2 هفته ای بر روی 60 بزرگسال مبتلا به سرطان سر و گردن نشان داد که استفاده از شیرین بیان موضعی در درمان استاندارد ورم مخاط دهان موثر است.
زخم معده و کاهش التهاب: گلیسریزنیک اسید با توانایی مهار باکتری هلیکوپیلوری، در درمان زخم معده، مشکلات مخاطی معده و کاهش اسید معده مؤثر است. همچنین اثبات شده است که لیکوریک یا ریشه خشک شیرین بیان اثرات افزایش ترشح سرتونین و پروستاگلندین در معده را دارد و اثرات ضد تورم معده را از این طریق اعمال می نماید.
مکانیسم اثر:
این امر از تغییر فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه صورت گرفته است که از طریق مهار پروتئین کینازC و فسفولیپازA و فسفودی استراز و نیز عوامل التهابی دیگر مثل پروستاگلاندین و هیستامین می شود که خود این عوامل موجب افزایش کلسیم و رادیکال آزاد می گردد. طی فرآیندی به اسید آراشیدونیک تبدیل شده و آنزیم سیکلواکسیژناز موجب تبدیل آن به پیش ساز پروستاگلاندین و این عوامل موجب التهاب می شود. ترکیبات فنولی موجود در ریشه گیاه شیرین بیان با تنظیم بیان سیکلواکسیژناز، نیتریک اکساید سنتاز و فاکتور نکروزه کننده تومور به 6 (TNFα) و اینترلوکین (IL6) عنوان عوامل ضد التهابی موجب کاهش رادیکال آزاد در فضای سلولی و کاهش روند التهاب می گردد.
کاهش التهاب مفاصل: محققان گزارش نمودند که شیرین بیان اثرات ضد التهابی در استئوآرتریت کندروسیت ها ایجاد می کند (مراحل اولیه استئوآرتریت) از نظر پاتولوژی شامل مناطقی از دژنراسیون و نکروز کندروسیت هاست که گاهی اوقات تمامی ضخامت غضروف مفصل را درگیر التهاب می کند، طی این تغییرات اینترلوکین یک بتا(IL-1β) توسط لیکوریسیدین تحریک شده و موجب اثر مهاری بر پروستاگلاندین و نیتریک اکساید می گردد و پس از آن مسیر2 Nrf که یک پروتئین پایهای لوسیونی و فاکتور رونویسی است که در انسان توسط ژن NFE2L کد گذاری می شود با مهار ترکیبات اکسیدانی از تولید الکترون آزاد و افزایش کلسیم خارج سلولی و طی آن پدیده التهاب جلوگیری می کنند.
سایر مزایای بالقوه: عصاره ریشه شیرین بیان چندین فواید بالقوه دیگر دارد که آنها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
کمک به دیابت: در یک مطالعه 60 روزه بر روی موش ها، مصرف روزانه عصاره ریشه شیرین بیان باعث بهبود قابل توجهی در سطح قند خون و سلامت کلیه شد.
کاهش علائم یائسگی: علائم یائسگی را کاهش می دهد. عصاره ریشه شیرین بیان به عنوان درمانی برای گرگرفتگی در دوران یائسگی پیشنهاد شده است. با این حال، شواهد در مورد اثربخشی آن برای این منظور محدود است.
کاهش وزن: کاهش وزن را حمایت می نماید. برخی مطالعات نشان می دهد که عصاره ریشه شیرین بیان شاخص توده بدنی (BMI) را کاهش می دهد و از کاهش وزن حمایت می کند. با این حال، سایر مطالعات هیچ تاثیری بر وزن ندارند.
درمان هپاتیت C: به درمان هپاتیت C کمک می نماید. یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که افزودن گلیسیریزین به یک درمان استاندارد هپاتیت C به طور قابل توجهی گسترش ویروس را کاهش می دهد. اگرچه این نتایج امیدوار کننده است، اما در انسان تأیید نشده است و نیاز به تحقیقات بیشتر می باشد.
عوارض جانبی: سازمان غذا و دارو(FDA) معتقد است كه ریشه شیرین بیان به طور كلی برای استفاده در غذاها بی خطر شناخته شده است. علاوه بر این ، استفاده کوتاه مدت از مکمل های ریشه شیرین بیان به طور گسترده ای بی خطر تلقی می شود. با این حال، دوزهای زیاد ممکن است اثرات نامطلوبی ایجاد کنند، و افراد با مشکلات و بیماری ها بهتر است از مصرف آن خودداری کنند.
عوارض مصرف بیش از حد ریشه شیرین بیان: استفاده دوزهای زیاد محصولات ریشه شیرین بیان ممکن است منجر به تجمع گلیسیریزین در بدن شود. مطالعات نشان داده است که افزایش سطح گلیسیریزین باعث افزایش غیرطبیعی هورمون استرس کورتیزول می شود که ممکن است باعث عدم تعادل در سطح مایعات و الکترولیت شود. در نتیجه، دوزهای مزمن و زیاد محصولات ریشه شیرین بیان ممکن است چندین علائم خطرناک را ایجاد کند، از جمله :
- سطح پایین پتاسیم
- فشار خون بالا
- ضعف عضلانی
- ریتم غیر طبیعی قلب
در حالی که امری بسیار نادر است، اما مسمومیت با شیرین بیان می تواند اتفاق افتد. ممکن است منجر به:
- نارسایی کلیه
- نارسایی احتقانی قلب یا تجمع مایعات بیش از حد در ریه ها (ادم ریوی) شود. بنابراین، افرادی که فشار خون بالا، نارسایی احتقانی قلب، بیماری کلیوی یا سطح پتاسیم پایین دارند، توصیه می شود که به طور کامل از محصولات شیرین بیان حاوی گلیسیریزین خودداری کنند.
موارد منع مصرف:
- بارداری و شیردهی
- کودکان
- افراد مبتلا به بیماری کلیوی
- بیماری قلبی
- افراد با فشار خون بالا
مصرف زیاد شیرین بیان (و به ویژه گلیسیریزین) در دوران بارداری ممکن است بر رشد مغز کودک تأثیر منفی بگذارد. در یک مطالعه طولانی مدت، کودکان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری مقادیر زیادی محصولات شیرین بیان حاوی گلیسیریزین می خورند، احتمال اینکه کودک در اواخر زندگی دچار نقص مغزی شوند بالاتر بود. بنابراین ، زنان باردار باید از مصرف مکمل های شیرین بیان خودداری کنند و مصرف شیرین بیان را در غذاها و نوشیدنی ها محدود کنند. به دلیل کمبود تحقیقات، کودکان و زنان شیرده نیز باید از مصرف محصولات شیرین بیان خودداری کنند.
تداخلات دارویی: تحقیقات نشان داده است که ریشه شیرین بیان با چندین دارو تداخل دارد، از جمله :
- داروهای فشار خون
- داروهای رقیق کننده های خون
- داروهای کاهش دهنده کلسترول، از جمله استاتین ها
- ادرار آورها
- داروهای پیشگیری از بارداری مبتنی بر استروژن
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی(NSAIDs)
افرادی که هر یک از این داروها را مصرف می کنند باید از محصولات ریشه شیرین بیان خودداری کنند مگر اینکه با پزشک خود مشورت کرده باشند. استفاده مزمن و دوزهای زیاد ریشه شیرین بیان می تواند باعث عدم تعادل شدید مایعات و الکترولیت ها شود.
