گزنه (Urtica dioica) :
گزنه گیاهی از خانواده Urticacease است. گزنه نامی است که به گزنه رایج، گزنه باغی و هیبریدهای این گیاهان گفته می شود. این بوته علفی که در اصل از مناطق سردسیر شمال اروپا و آسیا است، امروزه در سراسر جهان رشد می کند. گزنه در خاک غنی از ازت به خوبی رشد می کند و معمولاً به 60 تا 120 سانتی متر فوت ارتفاع دارد. ساقه ها قائم و سفت هستند.
برگها به شکل قلب، ریز دندانه دار و در انتهای آن مخروطی هستند و گل ها زرد یا صورتی هستند. کل گیاه با موهای سفت و سختی پوشانده شده است که بیشتر در قسمت زیرین برگها و ساقه قرار دارند و هنگام لمس مواد شیمیایی سوزاننده آزاد می کنند. گل های اين گياه از خرداد تا شهريور ظاهر می شود و ترکيبات شيميايی آن شامل : فيتوسترين شامل تانن، موسيلاژ، نيترات پتاسيم و کلسيم، اسيداسکوربيک، استوفنون، ترکيبات آه ندار، اورتيسين، آلومينيوم، اسيد فرميک، منيزيم، منگنز، سديم، سرب، نيتروژن جيوه، مس و غيره است.
قسمت های مورد استفاده گزنه، گل، برگ، ريشه و ساقه گياه است. گزنه سابقه دارویی طولانی دارد. در اروپای قرون وسطی از آن به عنوان ادرار آور (برای از بین بردن آب اضافی بدن) و برای درمان درد مفاصل استفاده می شد. گزنه دارای برگ های ریز برگ ها و ساقه های حاوی مواد شیمیایی تحریک کننده است که با تماس گیاه با پوست آزاد می شود. پرزها، یا ساقه گزنه، گزنده و در حالت لمس بسیار دردناک است. اگر آنها با ناحیه دردناک بدن تماس پیدا کنند، می توانند درد اصلی را کاهش دهند. دانشمندان فکر می کنند گزنه این کار را با کاهش سطح مواد شیمیایی التهابی در بدن و با تداخل در نحوه انتقال سیگنال ها بدن به انجام می دهد.
موارد مصرف :
- دیابت
= ضد التهاب
= کاهنده قند خون
- دیورتیک
- ضد درد
- بی حس کننده موضعی
- رفع التهاب پروستات
- قاعده آور
- اگزما
- ناراحتی هاي دستگاه گوارش و تناسلی
- درمان مشکلات ادراری در مراحل اولیه بزرگ شدن پروستات (که هیپرپلازی خوش خیم پروستات یا BPH نامیده می شود)
-تب یونجه (رینیت آلرژیک)
- رگ به رگ شدن و کشیدگی ها
- دردهای مفاصل اشاره نمود.
- آنتی اکسیدان قوی
دستور مصرف :
روزی 3 بار هر بار 40 قطره در یک فنجان آب سرد بعد از غذا میل شود
درمان دیابت :
دیابت نوع 2 شایع ترین بیماری متابولیکی بوده که عوامل محیطی نظیر چاقی، سبک زندگی کم تحرک، تغذیه نامناسب و عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش دارند. شیوع این بیماری در کشورهای صنعتی و در حال توسعه رو به افزایش است. دیابت نوع 2 با فشار خون بالا و افزایش خطر ابتلا به بیماري هاي قلبی- عروقی در ارتباط است، که منجر به ناهنجاری هایی در پارامترهای مرکزی و محیطی ساختار و عملکرد قلبی- عروقی و مرگ و میر می شوند. گزنه یکی از داروهای گیاهی است که در طب سنتی به عنوان یک داروی ضد دیابت معرفی شده است. گزارش هایی مبنی بر مفید بودن استفاده از دم کرده یا عصاره برگ ها و یا دیگر قسمت هاي گیاه گزنه به صورت تزریقی یا خوراکی در دیابت وجود دارد. تحقیقات انجام شده نشان داده که مصرف گزنه موجب بهبود هیپرگلیسمی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 می شود.
مکانیسم اثر :
سه سازوکار احتمالی اثرات گزنه در کاهش قند خون بیان شده است.
الف- اثر گزنه برسلول هاي ماهیچه و افزایش تشکیل منافذ نفوذ پذیر که موجب افزایش برداشت گلوکز در عضلات شده و نهایتاً به کاهش بالا رفتن قند خون در دیابت نوع 2 می انجامد.
ب- اثر گزنه بر تحریک آزاد سازی انسولین ازسلول هاي بتا و افزایش ترشح انسولین که نهایتاً به کاهش بالا رفتن قند خون در دیابت نوع 2 می انجامد.
ج-اثرگزنه برمهارکننده هاي هیدرولیزکربوهیدرات (مهار فعالیت آلفا آمیلاز) که نهایتاً به کاهش بالا رفتن قند خون در دیابت نوع 2 می انجامد.
ترکیبات طبیعی متعددي در برگ گیاه گزنه (فلاونوییدها، پپتید و آمین ها) وجود دارند، که برخی از آنها اثر ضد دیابتی شناخته شده اي دارند.
کاهش فشار خون :
در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 ،فشارخون اولیه با مقاومت به انسولین در ارتباط است و فزایش ترشح انسولین، و افزایش حساسیت به انسولین با تاثیر بر استیل کولین منجر به انبساط عروق و کاهش فشارخون می شود. با توجه به اثر کاهندگی گزنه بر سطح قند خون و مقاومت به انسولین احتمالاً به علت ترکیبات فلاونوئیدي موجود در گزنه، یکی از سازوکارهاي حتمالی براي کاهش فشار خون سیستولی وجود این ترکیبات باشد.
محققان در آزمایشی در سال 2010 اثر گزنه بر سیستم قلبی- عروقی را به صورت کاهش فشار خون تأیید کرده اند و همچنین عنوان کرده اند که این کاهش فشار خون به خاطر عملکرد کلیه و اثرات دیورتیک و ناتریورتیک گزنه می باشد.
بررسی هاي آزمایشگاهی نشان داده که عصاره آبی گزنه موجب روی ماهیچه ی قلب و انقباض پذیری عروقی تأثیر گذاشته و مصرف عصاره گزنه موجب کاهش فعالیت قلب نیز می شود، که این اثر از طریق تحریک مسیرهاي غیرآدرنالینی و غیرکولینرژیکی می باشد . همچنین محققان بیان نمودند که در بیماران مبتلا به فشار خون اگر فشار خون آنها به خوبی کنترل شود ضربان قلب نیز کاهش می یابد.
ضد باکتری و ضد قارچ :
نتایج پژوهش ها نشان داده است که عصـاره گیـاه گزنـه داراي خاصیت ضد باکتریایی است و به میزان چند برابر بیشتـر از باکتری کش هـاي شـیمیایی از تـوان کنترل باکتری هاي گرم مثبت و منفی برخوردار می باشد.
در مطالعه اي، اثر آنتی بیوتیکی گیـاه گزنـه گـزارش گردید کـه عصـاره متـانولی گیـاه گزنـه اثر ضد باکتریایی داشـته اسـت.
هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) :
از ریشه گزنه در اروپا برای درمان BPH بسیار استفاده می شود. مطالعات انجام شده بر روی افراد نشان می دهد که گزنه ، در ترکیب با گیاهان دیگر (به ویژه نخل اره ای)، ممکن است در تسکین علائمی مانند کاهش جریان ادرار، تخلیه ناقص مثانه، قطره قطره آمدن ادرار و تکرر ادرار موثر باشد. این علائم به دلیل بزرگ شدن غده پروستات بر روی مجرای ادرار (لوله ای که ادرار را از مثانه تخلیه می کند) ایجاد می شود. برخی مطالعات نشان می دهد که گزنه در کاهش سرعت رشد برخی سلول های پروستات با فیناستراید (دارویی که معمولاً برای BPH تجویز می شود) قابل مقایسه است.
با این حال، برخلاف فیناستراید، این گیاه اندازه پروستات را کاهش نمی دهد. دانشمندان مطمئن نیستند که چرا ریشه گزنه علائم را کاهش می دهد. ممکن است به این دلیل باشد که حاوی مواد شیمیایی موثر بر هورمون ها (از جمله تستوسترون و استروژن) است، یا اینکه مستقیماً روی سلول های پروستات تأثیر می گذارد.
آرتروز :
از برگ و ساقه گزنه در طول تاریخ برای درمان آرتروز و تسکین درد عضلات استفاده می شده است. در حالی که مطالعات اندک است، اما اکثر آنها نشان می دهند که بعضی از افراد با استفاده از برگ گزنه به صورت موضعی در ناحیه درد، از دردهای مفصلی رهایی می یابند. مطالعات دیگر نشان می دهد که مصرف عصاره خوراکی گزنه، همراه با داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) به افراد کمک می کند تا دوز NSAID خود را کاهش دهند.
تب یونجه :
یک مطالعه اولیه انسانی نشان داد که کپسول گزنه به کاهش عطسه و خارش در افراد مبتلا به تب یونجه کمک می کند.
در مطالعه دیگری ، 57 درصد بیماران که گزنه استفاده نمودند در تسکین آلرژی موثر بود و 48 درصد گفتند که گزنه موثرتر از داروهای آلرژی است که قبلاً استفاده کرده بودند. محققان فکر می کنند که این امر ممکن است به دلیل توانایی گزنه در کاهش میزان هیستامین بدن در پاسخ به ماده حساسیت زا باشد. برای تأیید خواص آنتی هیستامین گزنه به مطالعات بیشتری نیاز است.
