موارد مصرف : کنترل عوارض و کمک به درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
دستور مصرف : یک کپسول، سه بار در روز بعد از غذا و با یک لیوان آب به مدت ۹۰ روز میل شود.
عوارض جانبی :
طی بررسی متون، گزارشی از بروز عوارض ناخواسته قابل توجه در نتیجه ی مصرف این گیاه و فرآورده های آن مشاهده نشده است. همچنین در مطالعات حیوانی و انسانی، هیچ گونه سمیت مهمی با مصرف این گیاه مشاهده نشده است. با این حال، در مواردی که فرد مصرف کننده به گیاه یا گیاهان تیره باقلا آلرژی داشته باشد، احتیاط مصرف ضروری است. احتمال بروز سرگیجه، اسهال و نفخ گذرا نیز در افراد مصرف کننده وجود دارد. کاهش قند خون از عوارض محتمل و قابل پیش بینی می باشد. همچنین کاهش وزن، در نتيجه ی افزایش ترشح هورمون T4 (از تیروئید) گزارش شده است. به خاطر وجود ترکیبات کومارینی در دانه شنبلیله، امکان افزایش زمان پروترومبین (PT)وINR وجوددارد که می تواند خطر خونریزی را در افرادمستعد افزایش دهد.
مصرف در دوران بارداری و شیردهی :
به دلیل احتمال تحریک رحم که در آزمایشات حیوانی ملاحظه شده، از مصرف شنبلیله در دوران بارداری خودداری شود. طی بررسی انجام شده در مورد نوزادانی که مادرانشان در دوران بارداری از این گیاه استفاده می کرده اند، بوی شبه افرا از ادرار این نوزادان و سایر افرادی که از آن استفاده می کنند قابل ملاحظه بود.
بهبود سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) :
علت اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است و به همین جهت به آن سندرم می گویند. با این حال از جمله عواملی که در ایجاد بیماری های مختلف از جمله، هیرسوتیسم (پرمویی)، آمنوره/ الیگومنوره، چاقی و افزایش حجم تخمدان ها با کیست های متعدد (که به عدم تخمک گذاری می انجامد) دخیل می دانند، کمبود انسولین و افزایش بیش از حد هورمون آندروژن است (۴). مشخص شده که در این سندرم، مشکلی در ارتباط هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان وجود ندارد اما عملکرد نرمال، به واسطه ی مهار رشد فولیکول های تخمدانی و بازخورد نامناسب به هیپوفیز مختل شده است. تولید استروژن بیش از حد، عمدتا به واسطه ی تبدیل آندروژن به استروژن در تخمدان و مراکز دیگر تولید وابسته است.
این عامل سبب افزایش هورمون LH و کاهش هورمون FSH (تحریک کننده فولیکول) می شود. این چرخه ی تکرار شونده و افزایش LH سبب تحریک افزایش تکثیر سلولی و افزایش سنتز آندروژن در تخمدان می شود. این افزایش نیز سبب افزایش تولید گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی (SHBG) می گردد. افزایش آندروژن آزاد باعث بروز پرمویی یا آکنه و در نهایت تبدیل آن به استروژن می شود. این عوامل سبب ایجاد توده هایی در تخمدان و عدم تخمک گذاری و گاهی نازایی می شوند. نتیجه ی دیگر افزایش سطح استروژن، افزایش تشکیل بافت آدیپوز (چربی) و افزایش تکثیر سلولی اندومتر رحم است که ممکن است به سرطان اندومتر نیز منجر شود. یکی از دلایلی که برای بروز PCOS در طب سنتی هند ذکر می شود، افزایش مصرف شیرینی جات (قندها) است. یکی از علامات PCOS، مقاومت به انسولین، همراه با افزایش سطح گلوکز خون ناشتا است. بدین ترتیب، برقراری تعادل انسولین در بدن، به عنوان یکی از راهکارهای برطرف کردن مشکلات این سندرم بیان شده است. Marshall و همکاران طی مطالعه ای، به ارتباط حیاتی میان مقاومت به انسولین و PCOS اشاره کرده اند(۸). در طب امروز نیز از جمله راهکارهای درمان این سندرم، استفاده از داروهای حساس کننده بدن به انسولین مانند متفورمین عنوان شده است. در طب سنتی هند، به داروهای طبیعی با این اثر، مانند شنبلیله (که بانام Methi در این طب شناخته میشود) اشاره شده است.
طی مطالعه ای رندوم، دو سوکور و کنترل شده با دارونما (گروه دریافت کننده متفورمین به همراه کپسول شنبلیله در مقایسه با گروه دریافت کننده متفورمین به همراه کپسول دارونما) که بر روی زنان دچار PCOS در ایران انجام شده ،گروه دریافت کننده عصاره هیدروالکلی دانه گیاه همراه با متفورمین، شاخص های مقاومت به انسولين (شامل مداخلات در قائدگی و پارامترهای متابولیک) و میزان کیست های تخمدانی (با استفاده از سونوگرافی)بیماران اندازه گیری شد که مشخص شد، پس از ۸ هفته از مصرف دارو، کاهش چشمگیری در میزان کیست های تخمدانی و بازگردانده شدن چرخه منظم قائدگی در گروه دریافت کننده ی شنبلیله به همراه متفورمین، در مقایسه با گروه دریافت کننده ی متفورمین به تنهایی، مشاهده شد.
همچنین طی مطالعه ی دیگری که به مدت ۹۰ روز، روی خانم های ۱۸ تا ۴۵ ساله مبتلا به PCO که عصاره ای از دانه شنبلیله مصرف می کرده اند انجام شده است، مشخص گشت که اندازه و تعداد کیست های تخمدانی ۹۴٪ این افراد کاهش یافته و این کاهش، در حدود ۴۰٪ افراد در حد رفع کامل کیست ها بوده است. همچنین در مورد حدود ۷۰٪ افراد، چرخه قائدگی به روال منظم بازگشته است. همچنین در بررسی سطح آنزیم های ALT (یکی از مارکرهای سلامت کبد)، کراتین و BUN (از مارکرهای سلامت کلیه ها)، هیچ گونه عارضه ای برای مصرف فرآورده گزارش نشد و بیماران نیز، گزارشی از بروز عوارض ناخواسته نداشته اند.
تداخلات دارویی :
به خاطر اثر كاهش قندخون شنبلیله، چنانچه از داروهای دیگر کاهنده قند خون استفاده می شود، قندخون فرد تحت نظارت قرار گیرد تا بیش از اندازه کاهش نیابد. در صورت مصرف همزمان با داروهای مدر و ملین/مسهل، مینرالوکورتيکوئيدها و سایر عوامل کاهنده پتاسیم، امکان کاهش زیاد پتاسیم فرد دریافت کننده وجود دارد. امکان تغییر نسبت هورمون های T4/T3 و افزایش سطح T4سرم وجود دارد(۱). به دلیل امکان تداخل اثر با داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین و هپارین، پیش از مصرف همزمان با پزشک مشورت شود.
اثرات درمانی و مکانیسم های فارماکولوژیک :
کاهش قند و تری گلیسرید خون hydroxyisoleucine-4(اسید آمینه) سبب افزایش ترشح انسولين از سلول های بتای جزایر لانگرهانس لوزالمعده می شود. این عمل نسبتا اختصاصی، سبب عدم تغییر در میزان ترشح گلوکاگن و سوماتواستاتین و افزایش تعداد گیرنده های انسولین می گردد. همچنین سبب مهار فعالیت آلفا- آمیلاز (یکی از آنزیم های مسئول تجزیه قندهای پیچیده) و سوکراز(آنزيم گوارشی مسئول متابولیسم کربوهیدرات ها) می شود. کاهش تری گلیسرید، کلسترول تام و LDL ممکن است به دلیل حضور ساپونین ها باشد که باعث افزایش ترشح کلسترول صفراوی و در نتیجه کاهش سطح کلسترول سرم می شود. اثر کاهش چربی آن میتواند در نتیجه ی اثر استروژنی دانه باشد که به طور غیر مستقیم سبب افزایش ترشح هورمون تیروئیدی T4 میشود.
ضد سرطان سینه :
در مطالعه ای به منظور بررسی اثر عصاره های آبی و آبی-الکلی دانه شنبلیله بر روی رده های سلولی سرطان سینه، مشاهده شده که هر دو عصاره به شکل وابسته به دوز سبب کشته شدن سلول های سرطانی می شوند.
افزایش ترشح شیر :
مکانیسم افزایش ترشح شیر گیاه چندان مشخص نیست. اما این اثر ظاهرا به واسطه ی ترکیباتی با اثرات فيتواستروژنی و دیوسژنین انجام می شود.
مواد موثره در هر کپسول : پودر خشک عصاره بذر گیاه شنبلیله(Trigonella foenum graecum ) به میزان ۳۳۳ میلی گرم که بر اساس وجود 3.57% تریگونلین در هر کپسول استاندارد شده است.
